[size=24]
المفرد والمثنى والجمع (יָחִיד – זוּגִי - רִבּים )
نقسم الاسم من حيث العدد إلى :
יָחִיד مفرد זוּגִי مثنى רִבּים جمع
הַיָּחִיד الـمـــفرد :
هو ما دل على واحد أو واحدة مثل : יֶלֶד ولد - מוֹרָה مدرسة - רֶכֶב مركبة .
הַזּוּגִי المثنى :
هو ما دل على اثنين أو اثنتين وعلامته נַיִם وهذه الصيغه القديمة لا توجد حالياً إلا فى بعض الأسماء مثل :
1- أعضاء الجسم المزدوجه : עֵינַיִם عينان - רַגְלַיִם قدمان .
2- فى الأعداد مثل : اثنان - מָאתַיִם مائتان - אַלְפַּיִם ألفان .
3- فى بعض أدوات الصناعة مثل : מִסְפָּרַיִם مقص - מֶלְקָחַיִם ملقاط .
4- فى بعض الملابس مثل : מִכְנָסַיִם سروال ( بنطلون ) - גַּרְבַּיִם جورب .
5- أسماء الزمان المزدوجه مثل: יוֹמַיִם يومان- שְׁעָתַיִם ساعتان- שְׁבוּעַיִם أسبوعان.
6- بعض الأسماء الأخرىالتى لايعرف سبب تثنيتها ، مثل : מַיִם ماء - שָׁמַיִם سماء יְרוּשָׁלַיִם القدس - מִצְרַיִם مصر .
أما الطريقة المتبعة حاليا فى تثنية الأسماء فهى :
שְׁנֵי + جمع مذكر ، مثل : שְׁנֵי יְלָדִים ولدان - שְׁנֵי אֲנָשִׁים شخصان .
שְׁתֵּי + جمع مؤنث ، مثل : שְׁתֵּי בָּנוֹת بنتان - שְׁתֵּי פָּרוֹת بقرتان .
הָרִבּוּי الجمع :
هو ما دل على أكثر من اثنين أو اثنتين ،وعلامته فى العبرية (דִים) مع المذكر و(וֹת (،
يجمع الاسم المذكر بإضافة דִים علىالمفرد ، مثل :תַּלְמִיד تلميذ תַּלְמִידִים تلاميذ
מְהַנְדֵּס مهندس מְהַנְדְּסִים مهندسون
- إذا كان الإسم الفرد المذكر ينتهى بعلامة רֶה فــــإننا نحذف هذه العلامة ثم نضيف علامة الجمع ، مثل :
מוֹרֶה ----- מוֹר + דִים = מוֹרִים مدرسون .
רוֹעֶה ----- רוֹע+ דִים = רוֹעִים رعـاة .
يجمع الاسم المفرد المؤنث بإضافة וֹת على الاسم المفرد بعد حذف علامات التأنيث كمايلى :
מוֹרָה -רָה = מוֹר + וֹת = מוֹרוֹת " مدرسة - مدرسات "
גְּבֶרֶת - ת = גְּבֶר + וֹת = גְּבָרוֹת "سيدة - سيدات"
מִשְׁלַחַת - ת = מִשְׁלַח + וֹת = מִשְׁלָחוֹת "وفد - وفود".
- إذا كان الاسم ينتهى ب נִית فإننا نحذف ْ فقط ، ثم نضع علامة الجمع ، مثل :
מְכוֹנִית - ת = מְכוֹנִי + וֹת = מְכוֹנִי וֹת "سيارة - سيارات "
תָּכְנִית - ת = תָּכְנִי + וֹת = תָּכְנִיוֹת " خطة - خطط "
- إذا كان الاسم ينتهى بـ וּת فإننا نحذف ת فقط أيضا , ثم نضع علامة الجمع ونضع قبلها (י) , وذلك للحيلولة دون التقاء حركتى الضم , مثل :
סִפְרוּת – ת = סִפְרוּ + יוֹת = סִפְרֻיּוֹת " أدب - آداب " .
שַׁגְרִירוּת – ת =שַׁגְרִירוּ + יוֹת = שַׁגְרִירֻיּוֹת " سفارة - سفارات "
التغييرات التى تطرأ على الاسم عند الجمع :
1-هناك أسماء مذكرة تجمع جمع مؤنث ، مثل :
אָב أب אָבוֹת آباء שֵׁם اسم שֵׁמוֹת أسماء עוֹף طائر עוֹפוֹת طيور חֶשְׁבּוֹן حساب ֶשְׁבּוֹנוֹת حسابات לוּחַ لوح לוּחוֹת ألواح קוֹל صوت קוֹלוֹת أصوات מָזוֹן غذاء
מְזוֹנוֹת أغذية שֻׁלְחָן منضدة שֻׁלְחָנוֹת مناضد אָרוֹן دولاب אֲרוֹנוֹת دواليب קָרְבָּן ضحية קָרְבָּנוֹת ضحايا שָׂדֶה حقل שָׂדוֹת حقول אוֹצָר ثروة אוֹצָרוֹת ثروات מַפְתֵּחַ
مفتاح מַפְתְּחוֹת مفاتيح
2-هناك أسماء مؤنثة تجمع جمع مذكر ، مثل :
מִלָּה كلمة מִלִּים كلمات בֵּיצָה بيضة בֵּיצִים بيض אֶבֶן حجر אֲבָנִים أحجار
צִפּוֹר طائر/عصفور צִפּוֹרִים طيور/عصافير נְמָלָה نملة נְמָלִים نمل
3-هناك أسماء تجمع جمع مذكر ، وجمع مؤنث ، مثل :
קֶבֶר قبر קְבָרוֹת / קְבָרִים قبور דּוֹר جيل דּוֹרוֹת / דּוֹרִים أجيال שָׁבוּעַ أسبوع שָׁבוּעוֹת / שְׁבוּעִים أسابيع שָׁנָה سنه שָׁנִים / שְׁנוֹת سنوات כִּכָּר ميدان כִּכָּרוֹת / כִּכָּרִים ميادين גְּבוּל حـــد גְּבוּלִים / גְּבוּלוֹת حدود
4-هناك أسماء لا تجمع مطلقاً مثل أسماء الأعلام ، وأغلب أسماء المعانى ، وأسماء الجنس ، مثل :
זָהָב ذهب - יָרֵחַ قمر - יַיִן خمر קַיִץ صيف - חֹרֶף شتاء - אָבִיב ربيع סְתָו خريف
5- هناك أسماء لا تأتى إلا فى صورة الجمع ، مثل :
פָּנִים وجه - דּוֹדִים حب - זְקוּנִים شيخوخة נְעוּרִים صبا - בְּתוּלִים بتوله - ַיִּים
حياة אֲהָבִים غزل - עֲלוּמִים شباب
6- هناك أسماء مذكرة ومؤنثة تجمع جمعاً غير قياسى ، مثل :
אוֹת حرف אוֹתִיּוֹת أحرف אִישׁ رجل אֲנָשִׁים رجال אִשָּׁה سيدة נָשִׁים نساء אָחוֹת
أخت אֲחָיוֹת أخوات בַּיִת بيت בָּתִּים بيوت צֵל ظل צְלָלִים ظلال צַד جانب צְדָדִים جوانب בַּת بنت בָּנוֹת بنات עִיר مدينة עָרִים مدن יוֹם يوم יָמִים أيام אֵם أم אִמָּהוֹת
أمهات
7- فى الأسماء المركبة من كلمتين لتفيد معنى كلمة واحدة ، مثل בֵּית ֿסֵפֶר مدرسة ، نجمع الاسم الأول فقط فتصبح كالتالى : בָּתֵּי ֿסֵפֶר مدارس ، בָּתֵּי ֿחוֹלִים مستشفيات ، בָּתֵּי זִקּוּק معامل تكرير ، גַּנֵּי ֿיְלָדִים رياض أطـفال .
جمع الأسماء السيجولية
الأسماء الثلاثية المنبورة الصدر ( السيجولية ) على وزن פֶעֶל , פֵעֶל , פַעַל , פֵעַל تجمع على وزن פְּעָלִים ، مثل :
סֵפֶר - סְפָרִים كتاب - كتـب
מֶלֶךְ - מְלָכִים مـلك - ملـوك
יַעַד - יְעָדִים غاية - غايات
מֵצַח - מְצָחִים جبهة - جبـاه
وتجمع على وزن פְּעָלִים
מָשָׁל - מְשָׁלִים مثل - أمثال
דָּבָר - דְּבָרִים أمــر - شىء
חָכָם - חֲכָמִים حكيم -حكماء
أما المفرد على وزن פָעֵל فيجمع פְּעֵלִים ، مثل :
שָׁקֵט - שְׁקֵטִים هادىء - هادئون
أما الأسماء السيجولية المؤنثة فإنها تجمع على وزن פְּעָלוֹת ، مثل :
דֶּלֶת - דְּלָתוֹת بـاب - أبواب
נֶפֶשׁ - נְפָשׁוֹת نفس – نفوس
רֶשֶׁת – רְשָׁתוֹת شبكة - شبكات
9- الأسماء التى تتكون من مقطعين ويكون مقطعها الأول مشكولاً بالقامص ، والمقطع الثانى محرك بحركة أياً كان نوعها فإن حــركة المقطع الأول تقصر إلى سكون متحرك عند الجمع ، مثل :
גָּדוֹל - גְּדוֹלִים كبير - كبـار
זָקֵן -זְקֵנִים شيخ - شيوخ
סָמוּךְ - סְמוּכִים مجاور - مجاورون
נָדִיר - נְדִירִים نادر - نادرون
10- الأسماء المثناه تبقى عند الجمع على صيغة المثنى ، مثل :
אַרְבַּע יָדַיִם أربع أيادى
שְׁלוֹשָׁה אוֹפַנִּים ثلاث دراجات[/size]
السبت يونيو 13, 2009 9:15 am
